Prawidłowy pomiar miąższości drewna zapewni odpowiednie ustalenie przeznaczenia surowca. Jak najdokładniejsze zmierzenie drewna zapewni także ograniczenie dodatkowego kosztu związanego z błędem pomiarowym. Surowiec przeznaczony na produkcję mebli dostarcza się do firm w postaci dłużyc, kłód, bądź innego rodzaju półproduktów.
Pomiaru i obliczeń dla drewna okrągłego dokonuje się pojedynczo (drewno tartaczne, okleinowe, drewno łuszczarskie itd.) na każdej sztuce lub w grupie sztuk (stosy). Występuje także sposób pomiaru objętości drewna poprzez ustalenie jego wagi. Problem w tej metodzie dotyczy różnych zawartości wody w drewnie zależnie od pory wegetacji drzewa. Drewno okrągłe jak i łupane powinno być okrzesane z gałęzi (powinny być one odcięte jak najbliżej kłody). Pomiar kłody sprowadza się do zmierzenia długości kłody oraz średnicy w połowie wysokości (d). W przypadku pomiaru strzały drewna iglastego o długości mniejszej niż 8,9m mierzona jest średnica górna (dg). Pomiar długości dokonujemy taśmą mierniczą, liniałem lub rysami znacznika. Pomiar dokonuje się między czołami kłody. Pomiar długości zaokrągla się z dokładnością do 5 cm. Pomiar średnicy dokonuje się za pomocą jednego pomiaru średnicomierzem prostopadle do podłużnej osi przechodzącej przez środek geometryczny przekroju poprzecznego sztuki. Jeżeli w miejscu pomiaru wystąpi deformacja kłody dokonuje się dwóch pomiarów, poniżej i powyżej defektu i przyjmuje się średnią arytmetyczną tych dwóch wyników. Jeżeli przekrój poprzeczny kłody ma kształt eliptyczny dokonujemy pomiaru obu średnic a wynikiem jest średnia arytmetyczna tych dwóch wyników. Wynik pomiaru zaokrągla się do pełnych centymetrów. Gdy ułamek centymetra przekracza 5 mm wynik zaokrągla się w górę a gdy ułamek nie przekracza 5 mm wynik zaokrągla się w dół. Pomiar średnicy trzeba dokonać bardzo dokładnie gdyż przy niedokładnym pomiarze to właśnie średnica wprowadza największy błąd pomiaru miąższości. Pomiaru średnicy środkowej najczęściej dokonuje się bez kory. Można także mierzyć drewno w korze ale stosuje się odpowiednie wartości pomniejszenia zgodnie z normą PN-88/D-95000 przedstawione w poniższej tabeli.
Rodzaj drewna |
Potrącenia na korę przy środkowej średnicy drewna w korze [cm] |
|||||
≤16 |
17-24 |
25-34 |
35-49 |
≥50 |
||
sosna, modrzew |
1 |
2 |
2 |
3 |
4 |
|
świerk, jodła |
1 |
1 |
2 |
2 |
3 |
|
buk, grab, klon |
1 |
1 |
1 |
2 |
2 |
|
jawor, jesion, lipa |
1 |
1 |
1 |
2 |
2 |
|
olcha, osika, topola |
2 |
2 |
3 |
3 |
4 |
|
wiąz |
2 |
2 |
3 |
3 |
4 |
|
dąb, akacja |
3 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
brzoza |
2 |
2 |
2 |
3 |
4 |
Podczas pomiaru średnicy drewna okrągłego mamy do czynienia z pomiarem średnicy górnej czyli w cieńszym końcu oraz średnicy w dolnym końcu czyli w grubszym. Miąższość czyli objętość drewna podaje się w m3 z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku. Za zgodą dla drewna wielkowymiarowego dokładność można podawać do jednego miejsca po przecinku.
Miąższość drewna okrągłego (V) oblicza się ze wzoru:
gdzie
V- miąższość sztuki [m3]
d- średnica środkowa drewna [cm]
l- długość sztuki drewna [cm]
π- 3,14
Występuje wiele innych wzorów pozwalających na obliczenie miąższości np. wzór francuski opierający się na obwodzie, wzór selektywny dzielący kłodę na mniejsze odcinki pomiarowe itp. Wzory te są dużo rzadziej stosowane niż podany powyżej. Nie jest wymagane obliczanie miąższości. W prosty sposób można odczytać ją z tablic. Wystarczy znać długość kłody i średnicę środkową. Dla kłód o długości mniejszej niż 8,9m mierzy się średnicę górną. W średnich i dużych zakładach stosuje się system pomiaru miąższości drewna w ciągu technologicznym (bramki pomiarowe).
Pomiar i obliczenie miąższości drewna stosowego.
Drewno ułożone w stos powinno być tej samej grupy wymiarowej. Dla zapewnienia odpowiedniego odpływu wody opadowej powinno być ułożone na podkładkach, w stosie zwykle jest od 50 do 100 sztuk drewna. Pomiar polega na określeniu ilości sztuk, średnicy znamionowej (średnica w korze lub bez mierzona jest tak samo jak średnica środkowa) oraz długości (z dokładnością do 5 cm) między czołami kłody.
Pomiar drewna w stosach regularnych.
Drewno układa się w stosy zwykłe, krzyżowe oraz kombinowane. W zależności od sposobu ułożenia wynik miąższości jest inny. Płaszczyzny stosu powinny być pionowe, czoła równe i pionowe, płaszczyzna dolna i górna powinna być pozioma. Szerokość stosu powinna być wielokrotnością 1 m. Zwykle drewno pozyskiwane na stosy jest długości 3 m . W stosie może występować zarówno drewno iglaste jak i liściaste. Do obliczenia miąższości wykorzystuje się długość, wysokość i szerokość stosu. Wymiary te mierzy się z dokładnością do 1 cm. Miąższość surowca w stosie oblicza się poprzez obliczenie objętości stosu i przemnożenie go przez współczynnik x. Współczynnik pochodzi z normy PN-88/D-95000 i np. dla papierówki sosnowej o długości 2m wynosi 0,62. W zależności od ułożenia miąższość obliczamy dla:
stosu zwykłego V= Vp*x
stosu krzyżowego V= Vp*x*0,75
Cechowanie surowca drzewnego.
Cechowanie surowca drzewnego mierzonego w pojedynczych sztukach obejmuje sortowanie drewna okrągłego na:
-
wielkowymiarowe i średniowymiarowe w dłużycach,
-
wielkowymiarowe w długości do 8,9m,
-
średniowymiarowe w dłużycach na środek transportu.
Na czole kłody znajduje się znak administracyjny lasów (kolor czerwony - lasy państwowe, zielone - parki narodowe, żółte - zasoby rolnicze skarbu państwa, niebieskie - lasy nie będące własnością skarbu państwa). Gdy mamy do czynienia z drewnem legalnym na powierzchni czołowej kłody powinien znaleźć wzór tarczy. Na środku czoła znajduje się miąższość danej kłody np. 2 (0,2m3 a dla drewna pozyskanego z lasów niepaństwowych miąższość poprzedzana jest zerem np. 02 - miąższość wynosi 0,2m3) a po prawej sztuka, występować może także znak przeznaczenia np. s - drewno sklejkowe. Każda kłoda powinna otrzymać świadectwo legalności pozyskania drewna.